Kimlik Arayışı

Es-Selamu Aleykum Kıymetli Müslimler,

Gençlerle Muamele köşemize kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bu ayki konumuz “Gençlerde Kimlik Oluşumu ve Kimlik Karmaşası”. Çaba bizden, başarı Allah’tandır (cc).

İnsanın fıtratında bireysellik ve toplumsallık olmak üzere iki fıtri eğilim mevcuttur. Sağlıklı her insanda bireyselliğini oluşturan bir benlik algısı vardır. İnsanın herkesten ayrı bir birey olduğunu, arzu ve ihtiyaçlarıyla var olduğunu hissettiren güç bu benlik algısıdır. Bu benlik algısıyla kimliğimizi oluştururuz. Rabbimiz Kur’ân’da insanların kimliklerinin olduğundan ve her insanın bu kimliklerle dünyada ve ahirette yer alabileceği bazı konumlar olduğundan bahseder. Mesela kişi Müslim veya muhsin olabilir ve cennette Firdevs Cennetleri, Adn Cennetleri ve benzeri farklı cennetlerde yer alabilir. İnsanların Kur’ân’da farklı sıfatlara (kimliklere) sahip olması ve farklı konumlara ulaşabilmesine baktığımızda fıtratta kim olduğuna ve nerede durduğuna dair bir merak ve arayışın olduğunu söyleyebiliriz. Bunu bilmenin bir ihtiyaç olduğundan dahi bahsedebiliriz. Bir diğer yandan Rabbimiz Zâriyat Suresi’nin 56. ayetinde insanın yaratılış amacını anlatırken dünya ve ahirette yürüyeceği yolu, bu yolu yürürken edinilmesi gereken kimliği (kulluk), bu kimlikte sahip olması gereken özellikleri de bize evrensel bir mesaj olarak iletmiştir.

Hâliyle kimliğimiz sahip olduğumuz en önemli şeylerden biridir. Bu kadar önemli olan bir şeyi insan nasıl elde eder? İslam’a göre insan tertemiz bir fıtrat üzere doğar. Ardından ailesi, çevresi, inancı ve deneyimleri onda belli başlı duygu ve düşünceler oluşturur. Tüm bunlar kimliğine dair algısını şekillendirir. Burada odaklanacağımiz nokta kimliğin en çok etkilendiği gençlik dönemidir.

Özellikle gençlik döneminde gençler artık bir yetişkin adayı olarak sosyal toplumda yer almaya başlarlar. Zira insanda toplumun içine girme ve topluma karışarak sosyal hayatı onlarla birlikte sürdürme eğilimi vardır. Böylelikle kimlik edinme ihtiyacı ortaya çıkar. Kim olduklarını, kim olmak istediklerini, ne yapmak istediklerini, sevdikleri ve sevmedikleri şeyleri, gelecekteki mesleklerini, arkadaşlarıyla veya aileleriyle nasıl iletişim kurabileceklerini anlamaya çalışırlar. Örneğin inanç yönünden bu arayışı inceleyecek olursak “Ben neye inanıyorum? İnandığım yolda ne yapıyorum?” ve benzeri sorulara cevap bulma ihtiyacını hissederler. Aynı süreçte kendi kararlarını alabilme ve bağımsızlaşma ihtiyaçlarıyla beraber yeni şeyler denemeye başlarlar. Farklı insanlarla tanışırlar, sosyal faaliyetlere katılırlar, ilişkiler geliştirmeye ve toplumda roller almaya çalışırlar, görünüşlerinde değişiklikler yapar, kendilerinin ve ailelerinin sınırlarını test ederler vb… Bu evrede aileden daha da bağımsızlardır. Hâliyle bu deneyimlerde kendi zihin ve duygu dünyalarıyla tek başlarınalardır. Temel değerleri çocukluk döneminde iyi oturtulmamış ve gençlik döneminde akıl alabileceği, kendini ifade edip paylaşabileceği bir rehberi olmayan gençlerin kimliklerini oluşturma süreçlerinde yalnızlığın da etkisiyle yanlış değerlendirmeler ve sürüklenmeler yaşadığını görmekteyiz. Bazen bu duruma aileler de sebep olabilir. Örneğin çocuklarının yerine bir hedef belirleme, kariyer dayatma, çocuğun istediği farklı aktiviteleri yapmasına izin vermeme ve benzeri durumlar kendilerine neyin uygun olduğunu bulamamaya ve arada kalıp belirsizlik hissetmelerine sebep olur. Bu kimlik karmaşası kim olduklarını bulmaya ihtiyaç duyan gençlerin çok daha farklı veya uç şeyleri deneyimlemelerine sebep olabilmektedir. Kimlik karmaşası yaşayan gençler kendilerini amaçsız hisseder; neyle ilgileneceklerini, ne yapmak istediklerini bilemez, istikrar sağlayamaz ve çaba harcamak istemezler. Hâliyle kafaları daha fazla karışır. Günün sonunda gencin tek ihtiyaç duyduğu şey zihninde net bir kimlik görüntüsüdür. Fakat temel değerleri edinmiş, rehberi olan ve özellikle de yaptığı yanlış deneyimlerden sonra geriye nasıl döneceğini bilen gençler kimliklerini daha sağlıklı oluşturabilmektedir. Bu süreci etkileyen pek çok dinamik olduğu için bizler önce kendi gençlik dönemimizde bizleri etkileyen hangi faktörlerin olduğunu tespit etmeliyiz. Daha sonrasında genel uygulamamız olarak bu durumlarda bize nasıl davranılmasını istediğimizi düşünmeliyiz.

	Benim yaşadıklarım	Bana nasıl muamele edilsin isterdim?
Farklı şeyleri deneme isteği
“Ben kimim?” sorusuna cevap verememe, bulamama
Ne istediğini bilememe
Kendini ne çocuk ne yetişkin gibi hissetme
Girişimlerinde engellenmiş hissetme
Yeterli araştırma, deneme ve seçim yapma şansının olmaması
Çevreden belirli rollerin beklentisi, dayatılması
Popüler eğilimlere merak duyma

Burada sizin gençlik döneminizde kimliğinizi elde etmeye çalışırken sizi etkileyen faktörlerden bahsettik. Bu süreci detaylı bir şekilde ele almaya çalıştık ki zihnimizde iyice anlayalım ve genç evlatlarımızla olan ilişkimizde doğru adımları atabilme imkânı bulalım. Hâliyle sizi etkileyen bu durumlar güncel hayatınızda genç evlatlarınızla olan ilişkinizde de ciddi etkileri olan faktörlerdir. O hâlde öncelikli olarak genç evladınızın kimliğini oluştururken onu etkileyen faktörleri belirlemeniz gerekmektedir.

	Evladımın yaşadıkları	Ona nasıl davranabilirim?
Farklı şeyleri deneme isteği
“Ben kimim?” sorusuna cevap verememe, bulamama
Ne istediğini bilememe
Kendini ne çocuk ne de yetişkin gibi hissetme
Girişimlerinde engellenmiş hissetme
Yeterli araştırma, deneme ve seçim yapma şansının olmaması
Çevreden belirli rollerin beklentisi, dayatılması
Popüler eğilimlere merak duyma

Bu tabloyu doldurmakta zorlanıyorsanız eğer sizlere tavsiyem evlatlarınıza bunları hissedip hissetmediklerini sormanızdır. Verdikleri cevaplar doğrultusunda ilişkinizin gerçek boyutunu görme imkânınız olacaktır. Uygulamamızı böylelikle farklı bir boyuta taşımak istiyorum. Bu durumlardan hangilerini hissedip hissetmediklerini sorduktan sonra evlatlarınıza şunu sorabilirsiniz:

“Bu duygularının karşılığında sana nasıl davranmamı istersin?”

Burada size birçok farklı ve özgür cevaplar verilecektir. Bu cevapların çoğu sizin karakterinizi ve imkânlarınızı zorluyor olabilir. Burada da size önerim evlatlarınızın bu cevaplarını düşüneceğinizi, ele alacağınızı ve orta yolu bulup bir yol haritası çıkaracağınızı belirtmektir. Burada sizin hayatınızı tüm yönleriyle ele alabilecek ve İslami açıdan görüşlerine güvendiğiniz insanlara danışmanız, bu cevaplar üzerinden kendi karakterinize ve inancınıza uygun muameleler seçmeniz yapabileceğiniz en iyi şeylerden olabilir. Size gençlerinize şöyle davranın, böyle yapın demeyeceğim. Zira helal sınırlar içerisinde her gencin, her insan gibi, ebeveynlerinden ve çevrelerinden talep ettikleri şeyler farklıdır. Önemli olan sizin gençlerinizin ihtiyaçlarını onların ihtiyaç duydukları şekilde karşılamaya çalışmanızdır. Bu uygulamanın “O istediği ve ihtiyaç duyduğu için ben ona böyle davranıyorum.” diyebilmenin rahatlığını da siz ebeveynlere hissettireceğini düşünüyorum. Böylelikle sürekli içimizde ebeveynliğimizi yargılayan, eleştiren ve daha da aşağıya düşmemize sebep olan tüm seslere kulak kapatabiliriz. İnancımız çerçevesinde doğru muameleler yaparak evlatlarımızla sağlıklı bir ilişki tesis edebileceğinize inanıyorum. Gelecek sayıda siz kıymetli ebeveynlerle görüşmek üzere, selam ve dua ile…