Es-Selamu Aleykum Kıymetli Okurlar,
Gençlerle Muamele köşemizde bu ay sizlerle, ilişkilerimizde güven tesis edebilme konusunu işleyeceğiz, inşallah. Geçen ayki sohbetimizde evlatlarımızla olan ilişkimizi tesis ederken, ilk adım olarak belki de kendimizle olan ilişkimize dönüp bakmamız gerektiğinden bahsettik. Bu çerçevede kişinin öncelikle kendini tanıması gerektiğini söylemiş ve bunun sonucunda kendini kabul edebilme gerçekleşebilir, demiştik. Kendini güçlü ve zayıf yönleriyle, takva ve fücuruyla bilinçli bir şekilde tanıyan kişi nihai sonuç olarak yaratıldığı fıtrat, karakter, aile, çevre ve daha nice faktörün etkilediği benliğini kabul noktasına varabilir. Zira insan ancak gerçekten tanıdığı birine karşı saygı, sevgi, şefkat, kabul, güven ve daha nice “olumlu” dediğimiz duyguları hissedebilir. Kişi her yönüyle benliğine açık duruma geldiğinde kendine güven merhalesi önümüze çıkar. Öz güveni “kendimle olan ilişkimde kendime güvenmemin bir sonucu” şeklinde tanımlayabiliriz. Ve kişi ancak kendisine güvenebilirse başkalarına güven verecek bir ilişki tesis edebilir. O hâlde şöyle diyebiliriz: “Genç evlatlarıyla güven üzerine bir ilişki kurmak isteyen sevgili ebeveynler! Her şeyden önce kendinize güvenmeyi öğrenmeniz gerekiyor.”
Peki, kişinin öz güveni nasıl gelişir? Öz güven aslında iki yaş civarında anneden ayrışıp bağımsızlaşmayla oluşmaya başlar. Özellikle yürümeye başlama ve etrafı keşfetme eylemleri bu dönemin başlıca belirtileridir. Bunun öncesinde ebeveynler çocuklarıyla ilişkilerinde sevgilerini ve saygılarını ifade ettiğinde çocuk bu döneme kadar öz sevgi ve öz saygıya dair belli bir birikim ile gelir. Burası kritik nokta. Zira kişi ancak kendisini severse ve kendisine saygı duyarsa kendisine güvenebilir. (Ben özümde değerliyim inancı.[1]) Daha sonrasında özellikle yürüme ile başlayan yeni bağımsız deneyimler çocukta bazı soru işaretleri oluşturur. Bunu yapabilir miyim? Bunu yapabilmek için yeterli miyim? Kendime güvenebilir miyim? Bu deneyimlerde çocuğunu azarlamayan, eleştirmeyen, aşağılamayan, aksine deneyimini destekleyen ebeveynlerin çocukları sağlıklı bir kendine güven geliştirebilir. “Oraya tırmanmak için gerçekten uğraştın.”, “Bu resmi yapmak için ne kadar özverili çalışmışsın sen.” gibi başarıya değil, emeğe ve çabaya odaklı destekleyici ifadelerden bahsediyoruz. Bu dönemde sağlıklı bir ebeveyn tutumuyla birleşen bolca deneyimleme çocuğun öz güvenini geliştirecektir. Okul döneminde çocuğun başarı ve emek verme duygusunu besleme, ileriki dönemlerde ise birey olarak karar, sorumluluk alma, yeni deneyimler, desteklenme ve daha birçok faktör[2] öz güveninizi etkileyecektir. Burada öz güveni etkileyen ve belki de tüm dönemlerin ortak noktası olabilecek bir kriter daha var: Kendini tanımak. Zira insanoğlu tanıdığı kişiye güvenmeye daha eğilimlidir. Kişi kendini tanıdıkça kendine olan güveni artacaktır.
Yolculuğumuzun başı da sonu da kendini tanımaya vardığına göre güven noktasında “Ben neredeyim?” sorusunu sormanın vakti. Aşağıdaki sorular sizin bu farkındalığınızı arttırmaya yardımcı olacaktır. Bazı soruları cevaplarken 10 üzerinden puan vererek derecelendirmenizi tavsiye ediyorum.
| Kendinize güveniyor musunuz? Derecelendirebilirsiniz. | |
| Kendinize güvendiğiniz yönleriniz neler? | |
| Kendinize güvenmediğiniz yönleriniz neler? | |
| Kendinize güvenmek istediğiniz yönleriniz veya konular var mı? | |
| Geçmişinize dönüp baktığınızda küçükken aileniz size güvenir miydi? Derecelendirebilirsiniz. | |
| Hangi yönlerinize güvenirlerdi? | |
| Hangi yönlerinize güven duymadıklarını hissederdiniz? | |
| Ailenizin size güvenmesini istediğiniz konular neler? |
Buradaki uygulama ile güven noktasında kendinizle olan ilişkinizi detaylı bir şekilde görebilirsiniz. Bu noktada “Öz güvenimi nasıl geliştirebilirim?” sorusu aklınıza gelecektir. Burada İslam’ın bize çok etkili bir yol gösterdiğini düşünüyorum. Allah’ın (cc) kullarına kolaylaştırdığı bazı ameller vardır. Bize kolaylaştırılan ameller genelde güçlü yönlerimizle alakalıdır. Örneğin ders çalışmayı, kitap okumayı seven ve bu yönünün güçlü olduğunu düşünen kişiye Allah (cc) ilim sahibi olma amelini kolaylaştırmıştır. Veya merak duygusunun güçlü olması. Burada Allah (cc) bazı kullarına ilme ve hayra meraklı olmayı, istekli olmayı kolaylaştırmıştır. Fakat bazı kullar da malayaniyi merak eder. Burada bizim kaidemiz şudur: Kişi güçlü yönlerini daha da geliştirmek ve bu yönlerden Allah’a yakınlaşmak; zayıf yönlerini terbiye etmek ve doğru yönlere kanalize etmek ile kendine güven noktasına erişebilir. Merak duygusu güçlü olan kişi ilme merakıyla Allah’a yakınlaşabilir, malayaniye olan merakını terbiye eder ve kendini ilme kanalize ederek bu konuda ehil olur. Zayıf yönünü terbiye edip güçlü yönünü geliştirdikçe kişinin kendine güveni artacaktır. Burada bu soruyu ve cevabı vermekle yetinecek, diğer geliştirebilecek uygulamalara değinmeyeceğiz.
Kendine güvenme üzerine bir uğraş veren ebeveynlerin ikinci adım olarak şunları düşünmeleri ve hatta genç evlatlarını karşılarına alarak bu soruları onlara sormaları, cevaplarını tek tek değerlendirmeleri gerekir:
1. Evladım bana hangi konularda güvenir?
2. Evladım bana hangi konularda güvenmiyor?
3. Evladım bana hangi konularda güvenmeye ihtiyaç duyuyor olabilir?
Bu uygulamayı yaptığınızda, güvenin genç evladınızla olan ilişkinizi ne kadar ve nasıl etkilediğini fark edeceksiniz. Bir ilişkinin en temel dinamiklerinden olan güvenin gerekliliği herkesçe aşikârdır. Özellikle genç evladınızın size güvenmediği, güvenemediği alanların ilişkinizi hangi yöne sürüklediğini tespit edebilirseniz o zaman genç evladınızla olan ilişkinizde iyileştirmelere gidebilirsiniz. Güven vermek zor bir iş. Uğraşmak, çaba sarf etmek ve tabii ki tutarlı olmak bu işin en önemli yanları. Genç evladınız, ihtiyaç duyduğu konularda “Ben anneme/babama güveniyorum.” diyebildiği gün Güneş’in üstünüze nasıl farklı doğduğunu hissedeceksiniz.
Bu ay sizlerle, bir ebeveyn olarak genç evladınızla olan ilişkinizi tesis ederken kabul ve güven, bu iki unsura giden ana yolun kendini tanıma yolculuğu olduğuna değindik. Kendini kabul ve güven noktasında geliştiren bir ebeveyn, evladıyla kabul ve güven üzerine bir ilişki kurabilecektir. Allah’a tevekkül ile sebeplere yapışma temel eylemimiz olmakla birlikte araştırma yaparak bulabileceğiniz kısa birçok bilgi öz güveninizin gelişimine katkı sağlayacaktır. Sohbetimizin sonuna gelirken Rabbimizden (cc) niyazım, kendisi ve evlatları için uğraşan ebeveynlerin gayretlerini kabul edip ziyadeleştirmesidir. Gelecek sayıda görüşmek üzere, Selam ve dua ile…
[1]. Dr. Özgür Bolat ile Anne Baba Okulu. (2023, October 10). Öz Güven | Özgür Bolat ile Anne Baba Okulu 4. Bölüm (8 Ekim 2023) [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=dMAfnhVjAr4
[2]. İyi oluş hormonlarının miktarı, sahip olunan kimlik (etnik, cinsel, sosyal), sosyokültürel ve sosyoekonomik faktörler, travmatik bir geçmiş deneyimin olup olmaması vb. faktörler
Bir Aile Meselesi. (2024, April 1). Bölüm 27 | Neden Kendime Güvenmiyorum? [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=0B0ce5lp4cg
İlk Yorumu Sen Yap