Allah Tayyibdir, Tayyib Olanı Sever

Ebu Hureyre’den rivayet edildiğine göre Allah Resûlü (sav) şöyle buyurmuştur:

“Yüce Allah tayyibdir, sadece tayyib olanı kabul eder. Allah, peygamberlere emrettiğini müminlere de emretmiş ve şöyle buyurmuştur:

‘Ey resûller! Temiz şeylerden yiyin ve salih amellerde bulunun…’^[1]

Yine şöyle buyurmuştur:

‘Ey iman edenler! Size rızık olarak verdiğimiz temiz yiyeceklerden yiyin…’^[2]

Sonra Allah Resûlü (sav) uzun bir yolculukta olup saçı başı dağınık olan bir adamdan bahsetti ve şöyle buyurdu: ‘Adam ellerini semaya doğru kaldırıyor ve ‘Ya Rabb, Ya Rabb!’ diyerek dua ediyor. Bu adamın yediği haram, içtiği haram, kıyafeti haramdır ve haramdan beslenmiştir. Duasına nasıl icabet edilsin ki!’ ”^[3]

Kıymetli Okuyucu Kardeşim,

İmam Nevevi’nin Kırk Hadis Risalesinde ele aldığı onuncu hadis, özetle Allah’ın (cc) sıfatlarından tayyib sıfatını ve bunun müminlere yönelik tecellilerini anlatıyor. Yüce Rabbimizin amellerden sadece tayyib olanları kabul etmesi, yiyeceklerden tayyib olanların yenmesini emretmesi ve yiyeceklerine haram bulaştıranların dualarının geri çevrileceği anlatılır. Mümine Allah’ın bu sıfatı konusunda âdeta rota gösterilir, nasıl davranılması gerektiği izah edilir. Hadisi inceleyerek konuların detaylarını ele almaya gayret edeceğiz.

Tayyib Ne Demek?

Tayyib kelimesi Arapça “tâ-be/ta-ye-be” kökünden türemiştir. Lugat anlamı, duyuların ve nefsin kendisinden zevk aldığı şey demektir.^[4] Tayyib; lezzetli ve temiz olan şeyler için kullanılan geniş anlamlı bir kelimedir.^[5]

Şer’i olarak ise aşağıda da zikredeceğimiz gibi içerisinde birden çok anlam barındıran bir kelimedir. Genelde hadisi tercüme edenler veya ayetlere meal verenler tayyib kelimesini, öne çıkan manası olan “temizlik” üzerinden açıklamışlardır. Fakat biz kavramın geniş anlamlı olması nedeniyle bire bir aktarmayı tercih ettik.

Naslara^[6] baktığımızda tayyib kelimesinin şu anlamlarıyla karşılaşıyoruz: Helal,^[7] helalin lezzetli olanı,^[8] temiz,^[9] güzel,^[10] mümin^[11] ve sıkıntısız olan^[12]. Bu zikrettiğimiz anlamlardan bazıları hakkında ihtilaf olsa da kelimenin manası genel olarak bu şekildedir.

Nebi (sav) hadiste tayyib sıfatını üç şekilde kullanmıştır: Rabbimiz için, ameller için ve yiyecekler için. Her bir yerde hangi manada ve hangi hikmetler için kullanıldığına bakacağız inşallah.

Allah, Tayyibdir

Peygamber (sav) hadise Rabbimiz için bir sıfat zikrederek giriş yapıyor: Allah, tayyibdir. Bazı âlimler hadiste zikredilen tayyib ifadesinin Allah’ın isimlerinden olduğunu söylemiştir. Allah (cc) en iyisini bilendir.

Allah (cc) tayyibdir, dendiğinde kastedilen nedir?

“Allah’ın tayyib olmasındaki mana O’nun eksiklik ve ayıpların her türlüsünden uzak ve mukaddes/yüce ve mübarek olmasıdır.”^[13] Allah (cc) bütün eksiklik, noksanlık ve ayıplardan uzak olan, güzel, temiz ve kemal ile sıfatlanmış olandır. Bu manadan yola çıkarak, O’nun isimlerinde, sıfatlarında, fiillerinde ve ahkâmında her şey güzeldir, temizdir ve eksiksizdir.

Rabbimizin tayyib sıfatı gereği kendisine nispet edilen şeyler de tayyibdir. Bu nedenle O’na sunulan ameller de tayyib olmalıdır. O’na kulluk eden müminde de bu sıfat kendisini göstermelidir.

O’nun isimlerinin tümü güzeldir. Bundan ötürü ayette, “Allah’ın güzel isimleri vardır.”^[14] buyurulmuştur. Çirkin isimler Allah’tan (cc) uzaktır.

O’nun sıfatlarının da tümü güzeldir, O’na (cc) noksanlık getirmez, zatının kemaline zarar vermez. Her yönüyle şer olan hıyanet, zulüm, cehalet, cimrilik vb. sıfatlardan uzaktır. Bazı yönleriyle şer olup, diğer yönleriyle hayır olabilecek sıfatlar O’na yalnızca en güzel şekliyle nispet edilebilir.

“Onlar Allah’ı unuttu, Allah da onları unuttu.”^[15]

“Onlar tuzak kurdu, Allah da onlara tuzak kurdu.”^[16]

“Onlar Allah’ı aldatmaya gayret ettiler, oysa Allah onları aldattı.”^[17]

Bu ayetlerde zikredilen unutma, tuzak kurma, aldatma gibi sıfatlardan Rabbimiz (cc) aslen berîdir. Ayetlerde Allah (cc) bunu Arap dilinin bir üslubu olan mukabele-i lafziyye yöntemiyle kullanmıştır. Onların fiillerinin aynısıyla onlara cevap verdi. Aslında Allah’ın (cc) unutmasından kasıt, kulun nankörlüğü ve cahilliği nedeniyle görmezden gelmesi, önemsememesidir. Aldatmasından kasıt, münafıkların pis amelleri ve inançları nedeniyle onları istidracla yavaş yavaş azaba çekmesidir. Tuzak kurmasından kasıt, küffarın dalaverelerini kendilerinin başlarına geçirmesi ve onlara bunun karşılığında büyük azap hazırlamasıdır.

Allah’ın (cc) fiilleri de güzeldir, temizdir, tayyibdir. Kendisinden abes ve hoş olmayan, mutlak zarar olup faydası olmayan fiiller sadır olmaz. O’nun fiileri en güzel fiillerdir. O’na nispet edilen her şeyin en güzel olduğu gibi.

Allah’ın (cc) ahkâmı da güzeldir. Ona bakan tam bir uyum ve insicam görür. Hükümlerinin yerinde olması ve adil olması gözleri kamaştırır, akılları hayrete düşürür. Beşer tarihi, O’nun hükümleri ve düzeni kadar güzel, temiz, adil ve sıkıntısız bir başka düzene şahitlik etmemiştir. Her ne kadar sapıklık ve dalalet ehli, adil ve fıtri bir düzeni başka yollarda bulmaya gayret etse de…

Yazımız devam edecek inşallah. Selam ve dua ile…