Koronavirüs (Coronavirus) büyük bir virüs ailesidir. Soğuk algınlığından MERS-CoV (Orta Doğu Solunum Sendromu) ve SARS-CoV (Şiddetli Akut Solunum Sendromu)’na kadar geniş yelpazede hastalıklara sebep olabilmektedir.1
Koronavirüsler zoonotik hastalıklardandır, yani hayvanlardan insanlara bulaşır. Koronavirüsler memeli, kemirgen ve kanatlılar gibi, evcil veya yabani olması fark etmeksizin bu sınıftaki hayvanlarda bulunabilmektedir. SARS-CoV’un misk kedilerinden, MERS-CoV’un ise hörgüçlü develerden insanlara bulaştığı saptanmıştır. Koronavirüs ailesinden henüz insanlara bulaşmamış, ama hayvanlarda saptanmış birçok virüs bulunmuştur.
Koronavirüslerin insanlarda olan alt tipleri, çoğunlukla soğuk algınlığına sebep olan virüslerdir. Bunun dışında daha az olarak solunum yolu hastalıkları, boşaltım sistemi hastalıkları (enterit), karaciğer hastalıkları (hepatit), böbrek hastalıkları (nefrotik) ya da sinir sistemi hastalıkları (nörolojik tutulum) şeklinde seyreden hastalıklara da sebep olabilmektedir.
SARS-CoV 2003 yılında uluslararası acil sağlık durumu olarak, daha öncesinde bilinmeyen bir virüs hâlinde ortaya çıkmış ve büyük bir salgın yaşanmıştır. Bu salgın, yüzlerce insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur.
31 Aralık 2019’da Çin, Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde gerçekleşen, sebebi bilinmeyen akciğer enfeksiyonu (pnömoni-zatürre) vakalarını ve buna bağlı ölümleri bildirmiştir.2 Bunun üzerine yapılan araştırmaların sonucunda 7 Ocak 2020 tarihinde bu ölümlerin sebebi, daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir Koronavirüs (COVID-19) olarak saptanmıştır. Daha sonra Çin’in Wuhan şehrinde bu virüsün insanlara nereden ve nasıl bulaştığına yönelik yapılan araştırmalarda Wuhan Şehri Güney Çin Deniz Ürünleri Pazarı3 çalışanlarında kümelenme olduğu tespit edilmiştir. Kaynağın henüz netlik kazanmamasıyla birlikte eldeki veriler, Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarı’nda yasa dışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret etmektedir.
7 Ocak 2020 tarihinden sonra vaka sayılarında artış bildirilmesi ve sağlık çalışanlarında da hastalığın ortaya çıkması; virüsün insandan insana da bulaşılabilir olduğunu göstermektedir.
Enfeksiyon (Koronavirüs) Nasıl Bulaşır?
Enfekte (virüs bulaşmış) insan ve hayvanlarla yakın temas ile
Enfekte (virüs bulaşmış) kişilerin öksürük ve hapşırmaları sebebiyle havaya yayılan virüslerin hava yoluyla solunması ile
Enfeksiyon etkeninin bulaştığı ellerin ağız ve burunla teması ile
Enfekte (virüs bulaşmış) insanlardan ve hayvanlardan ve bunların kontamine olmuş (kirlenmiş) ürünlerinin tüketimi ile bulaşır.
Hastalık daha çok hayvanlarda ortaya çıkmaktadır. Hayvanlardan insanlara, insanlardan da diğer insanlara geçiş göstermektedir.
Şu ana kadar hastalığın esas bulaşma şekli, damlacık4 yolu iledir.
Vakalarda ateş, dispne (solunum sıkıntısı, nefes alıp vermekte zorlanma) ve radyolojik olarak bilateral akciğer pnömonik infiltrasyonlar (akciğer röntgeninde her iki akciğerde görülen zatürre belirtileri) saptanmıştır.
Enfeksiyonun Belirtileri Nelerdir?
Çoğunlukla hafif orta derecede üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları ortaya çıkar:
Ateş
Baş ve boğaz ağrısı
Burun akıntısı
Öksürük ve nefes darlığı
Bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı gibi mide ve bağırsak şikâyetleri
Enfeksiyon pek çok bakımdan mevsimsel gripten ayırt edilemeyebilir. Çünkü mevsimsel grip geçirenlerde de bu şikâyetler olabilmektedir, ki bu belirtiler aslında grip belirtileri olup, Koronavirüs’e özgü semptomlar değildir.
Daha ciddi vakalarda enfeksiyon zatürreye, ciddi akut solunum yetmezliğine, böbrek yetmezliğine ve hatta ölümlere neden olabilir. İleri yaş ve buna eşlik eden (astım veya başka bir akciğer hastalığı, diyabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, diyalize girme, yeni geçirilmiş büyük ameliyatlar, bağışıklık sistemini baskılayan kemoterapi ilaçları gibi ilaç kullanmak durumunda olma vb.) rahatsızlıkları olanlarda, bu virüsün ağır hastalık oluşturma riski daha yüksektir.
Kişiye kesin olarak Koronavirüs teşhisi konulabilmesi için laboratuvar ortamında bazı testler yapılması gerekmektedir. Tanı koyabilmek için gerekli olan testler; serolojik testler ve PCR testleri dediğimiz o virüsün genetik materyalinin insan vücudunda arandığı veya insanın o virüse karşı ürettiği bağışıklık sistemi hücrelerinin arandığı testlerdir ve maliyeti oldukça yüksektir. Herkese yapılamayacağı gibi her hastane ve laboratuvarda da yapılamaz. Bunun için yüksek riskli hastaların takip edildiği referans hastaneler belirlenmiş olup, bu hastalarda bu testlerin yapılabilmesi için referans laboratuvarlar kurulmuş bulunmaktadır.
Hastaların Takip Edildiği Referans Hastaneler:
ADANA/YÜREĞİR Adana Şehir Hastanesi
ANKARA/ALTINDAĞ Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi
ANKARA/ÇANKAYA Ankara Şehir Hastanesi
ANTALYA/MURATPAŞA Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi
BURSA/NİLÜFER Bursa Şehir Hastanesi
BURSA/YILDIRIM Bursa Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi
DİYARBAKIR/YENİŞEHİR Diyarbakır Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi
ELAZIĞ/MERKEZ Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi
ERZURUM/YAKUTİYE Erzurum Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi (Erzurum Şehir Hastanesi)
ESKİŞEHİR/ODUNPAZARI Eskişehir Şehir Hastanesi
GAZİANTEP/ŞAHİNBEY Gaziantep Dr. Ersin Arslan Eğitim ve Araştırma Hastanesi
ISPARTA/MERKEZ Isparta Şehir Hastanesi
İSTANBUL/KARTAL Kartal Dr. Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İSTANBUL/FATİH İstanbul Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İSTANBUL/BAKIRKÖY Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İSTANBUL/FATİH İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İZMİR/KONAK İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İZMİR/KONAK İzmir Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi5
KAYSERİ/KOCASİNAN Kayseri Şehir Hastanesi
MALATYA/YEŞİLYURT Malatya Eğitim ve Araştırma Hastanesi
SAKARYA/MERKEZ Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
SAMSUN/İLKADIM Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi
TRABZON/ORTAHİSAR Trabzon Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi
VAN/İPEKYOLU Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi
YOZGAT/MERKEZ Yozgat Şehir Hastanesi
Olası Koronavirüs Vakası: Aşağıdaki iki durumdan herhangi birine uyan vakalar:
1. Kliniğin başka bir sebep ile açıklayamadığı yeni gelişmiş ağır akut solunum yolu enfeksiyonu (SARI) (ateş, öksürük ve hastaneye yatış gerekliliği vb.) geçirmek
Bununla birlikte aşağıdakilerden en az bir tanesinin varlığı:
a. Semptom başlangıcından önceki son 14 gün içinde Çin Halk Cumhuriyeti’ne seyahat öyküsü
b. İkamet yeri veya seyahat geçmişi dikkate alınmaksızın, Koronavirüs enfeksiyonu hastalarının tedavi edildiği birimlerde görev yapan sağlık personeli
2. Herhangi bir şiddette yeni gelişmiş akut solunum yolu hastalığı geçirmek
Bununla birlikte semptomların başlamasından önceki son 14 gün içinde aşağıdaki durumlardan herhangi birine sahip olmak:
a. Doğrulanmış Koronavirüs enfeksiyonu vakası (hekimler tarafından laboratuvar destekli tanı konulmuş hasta) ile yakın temas
b. Hastane ilişkili COVID-19 enfeksiyonu bildirilen bir ülkede sağlık tesisinde bulunmak
c. Çin Halk Cumhuriyeti’nde bulunmuş olmak
Kesin Koronavirüs Vakası: Olası vaka tanımına uyan olgulardan laboratuvar yöntemleriyle Koronavirüs saptanan vakalar.
Bu vakaları belirlemek, bu hastalığı belirlemek için testler yaptırmak, testler için kişiden numune almak, tedavi şemalarına göre tedavi etmek, ilgili hastaneye nakletmek ve tıbbi tedavi vermek hekimin sorumluluğundadır. Bu adımlar herkese uygulanmaz
Temaslıların Takibi
Kesin veya olası Koronavirüs enfeksiyonu olan bir kişi ile damlacık enfeksiyonuna yönelik korunma önlemleri alınmadan yakın temas etmiş olan kişiler İl Sağlık Müdürlüğü’nce, korunmasız son temaslarından sonraki 14 gün boyunca izlenmeli; ateş, öksürük, solunum sıkıntısı, titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı, kusma ve burun akıntısı gibi semptomlarının olup olmadığı telefonla günlük olarak sorularak takip edilmelidir. Temaslıların başka bir nedenle hastaneye yatışı gerekmiyorsa 14 gün boyunca mümkün olduğu kadar evde kalması ve toplu alanlardan uzak durması istenir, evin dışına çıkma zorunluluğu olduğu durumlarda tıbbi maske takılmalıdır.
1. Yakın Temaslı
Kesin veya olası bir vakaya, damlacık enfeksiyonuna yönelik korunma önlemleri alınmadan doğrudan bakım sağlayan; Koronavirüs ile enfekte sağlık çalışanları ile birlikte çalışan; Koronavirüs hastası ile aynı kapalı ortamda kalan veya hasta ziyaretinde bulunma gibi sağlık merkezi ilişkili durumu olan kişiler.
Koronavirüs hastaları ile aynı ortamda yakın mesafede çalışan veya okul öncesinde aynı sınıfı paylaşan, okul çağındaki çocuklarda sıra arkadaşı olan kişiler
Koronavirüs hastaları ile birlikte yolculuk eden kişiler
Koronavirüs hastaları ile aynı evde yaşayanlar
2. Uçak Temaslı
Koronavirüs tanısı kesin olarak konmuş vakalar ile aynı uçakta seyahat eden yolcular arasında olan, vakaların iki ön, iki arka ve iki yan koltuğunda oturan yolcular, temastan iki hafta sonrasına kadar takip edilmelidir.
Enfeksiyondan Nasıl Korunuruz?
Genel olarak;
Düzenli ve doğru şekilde sıkça ellerimizi yıkayarak
El dezenfektanları ile ellerimizi ovarak
Ortam temizliğini (masa, kapı kolu, asansör düğmesi temizliği vb.) sık sık yaparak
Ateş, öksürme ve hapşırma gibi solunum yolu hastalıkları belirtileri gösteren kişilerle yakın temastan kaçınarak ve aramıza yaklaşık 1,5 metre mesafe koyarak
Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk yaşanıyorsa erken tıbbi yardım alarak ve varsa seyahat geçmişini sağlık uzmanı ile paylaşarak korunabiliriz.
Bu virüsler genel olarak cansız yüzeylerde uzun süre canlı kalamadıkları için ticari ürünlerle temas hâlinde ya da paket veya kargo işlemi esnasında bulaşması beklenmemektedir; ancak ticari ürünlerle ilgili bazı detaylar vardır. Koronavirüs’ün, o ülkeden getirilen nesneler veya nesnelerin taşındığı araçlar ile bulaşma ihtimalinin olmayacağını, seyahat süresince virüsün zayıf olması nedeni ile dış ortamda canlılığını koruyamayacağını öngörüyoruz. Fakat virüs, ticaret esnasında o ülke ile teması olan tacirlerden bulaşabilir. Yani nesnelerden veya araçlardan değil belki; ama o aracı kullanan kişilerden, çeşitli araçlarda çalışan insanlardan bulaşma ihtimali açısından dikkatli olunmalıdır. Bu konu hakkında bir açıklama yapılmamıştır. Çünkü ticaretin bu kısmı düşünüldüğünde ticari gelir risk altına girebilir ve ekonomik sorunlar yaşanabilir. İşin bu kısmı halı altına süpürülmüş durumdadır.
Sağlık Bakanlığı, yaptığı açıklamada “Çin’den gelen tüm havayolları uçuşları, 5 Şubat 2020 tarihinden itibaren Şubat 2020 sonuna kadar durdurulmuştur.” demiştir. Fakat şubat sonrası için veya vakaların görüldüğü 31 Aralık 2019 – 5 Şubat 2020 tarihleri arasındaki olası bulaşma şüpheleri devam etmektedir. Bu tarihler için bir açıklama mevcut değildir.
Bağışıklık Kazanma ve Tedavi
Koronavirüs’ün geliştirilmiş bir aşısı bulunmamaktadır.
Hastalara sadece destek tedavisi uygulanmaktadır. Saptanan duruma yönelik tedavi verilir. Koronavirüs’e özgü bir tedavi yoktur.
Hastaların takip ve tedavileri, hastanede ve/veya evde korumalı alanlarda yapılmalıdır.
Antibiyotiklerin tedavide yeri yoktur. Antibiyotikler bakterilere yöneliktir. Koronavirüs bir bakteri değil, virüstür. Bu nedenle antibiyotik tedavisi, başka bir enfeksiyonu olmayan, sadece Koronavirüs bulaşmış hastalarda kullanılmaz.
Olası/Kesin Koronavirüs Tanısı Alanların Yapması Gerekenler
Hastaneye yatış gerekmediği düşünülen ve altta yatan (akciğer, kalp, böbrek yetmezliği veya bağışıklık yetmezliği vb.) başka bir hastalığı bulunmayan olası/kesin Koronavirüs vakaları, semptomlar düzelene kadar evde takip edilebilir.
1. Evde izlenen hastalar iyileşene kadar İl Sağlık Müdürlüğü tarafından takip edilmelidir.
2. Enfeksiyonun ev halkına bulaşma riskini önlemek için, evde takipli hastalar mümkünse evindeki diğer kişilerden farklı bir odada, mümkün değilse iyi havalanan bir odada oturmalı, diğer kişilerden en az 1 metre uzakta olmalıdır.
3. Hasta ziyaretçisi kabul edilmemeli ve bakım veren ev sakinleri sınırlandırılmalı, tercihen genel durumu iyi olan tek bir kişi ilgilenmelidir.
4. Hastanın ev içindeki hareketi sınırlandırılmalı; tuvalet, banyo gibi ortak kullanılan alanlar iyi havalandırılmalıdır.
5. Hasta ve yakınları öksürme veya hapşırma sırasında bir mendille -tercihen kâğıt mendille- ağzını kapatmalı, kullanılmış mendiller deliği olmayan naylon poşetlere konularak ağzı kapatılmalı ve ikinci bir naylon poşet içerisinde çöpe atılmalıdır. Hemen akabinde eller yıkanmalıdır.
6. Hasta kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı, ev halkının bardak, tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanması gerekirse bu eşyaları iyice su ve sabunla yıkamalıdır. Vakanın kullandığı kıyafetler 60-90 derecede normal deterjan ile yıkanmalıdır.
7. Hastanın odasının, kıyafetlerinin vb. temizliği esnasında eldiven kullanılmalıdır.
8. Başka kişiler ile aynı ortamı paylaştığı ev, sokak, toplu taşıma araçları, hastane vb. alanlarda hasta tıbbi maske takmalıdır.
9. Tüm ev sakinleri kendi sağlık durumlarını takip etmeli ve belirti ortaya çıkması durumunda sağlık kurumuna başvurmalıdır.
10. Hastanın durumu takip edilmeli, genel hâlinde bir kötüleşme olursa acil tıbbi yardım istenmelidir.
Koronavirüs enfeksiyonu kapmış hasta bireyler ile veya henüz tanısı konulmamış, ancak Koronavirüs enfeksiyonu kaptığından şüphelenilen kişiler ile yakın temas etmiş olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli; öksürük, solunum sıkıntısı ile titreme, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı, kusma ve burun akıntısı gibi diğer erken semptomların olup olmadığını takip etmelidir.
Solunum yolu sekresyonları (tükürük, burun akıntısı, sümük, balgam, salya, hapşırma ve öksürme sonrası çıkan sıvılar) veya vücut çıkartıları (idrar, ter, dışkı) ile bu salgıların temas etmesi mümkün olan tüm yüzeyler ve belirgin şekilde kirlenme olan yüzeyler çamaşır suyu ile temizlenmelidir.
Seyahatlerde Korunma Yolları
Su ve sabun ile eller sıkça yıkanmalı ve el dezenfektanları ile ovulmalıdır.
Havaalanı, otogar, liman, hastane, alışveriş merkezi vb. kalabalık ortamlarda maske kullanılmalıdır.
Hayvansal ürünler, çiğ veya az pişmiş olarak tüketilmemelidir.
Çiftlik veya vahşi hayvanlarla korunmasız bir şekilde temas edilmemelidir.
Koronavirüs vakalarının olduğu bölgelerde canlı hayvan pazarına gidilmemeli, hayvanlara ve hayvanların temas ettiği yüzeylere temastan kaçınılmalıdır.
Havaalanlarında, otogarlarda, limanlarda ve seyahat araçlarında akut solunum yolu enfeksiyonu semptomları olan (ateşli, öksüren ve/veya hapşıran) kişilerle temas edilmemeli ve yaklaşık 1,5 metre mesafe konmalıdır.
Seyahat edenler için seyahat öncesinde belirli bir sağlık önlemi önerilmez. Seyahat sırasında veya sonrasında solunum yolu hastalığını düşündüren semptomlar olması durumunda, seyahat edenlerin tıbbi yardım almaları ve seyahat geçmişlerini sağlık uzmanlarıyla paylaşmaları önerilir.
Şu anda söz konusu durumla ilgili, mevcut olan bilgilere dayanarak uluslararası trafik kısıtlamalarının uygulanması tavsiye edilmemektedir.
Yurt dışına yapılacak seyahatlerde yukarıda bahsedilen genel korunma önerilerine uyularak planlama yapılabilir.
Genel Öneriler
Diğer tüm hastalıklarda olduğu gibi Koronavirüs enfeksiyonunda da korunmak için vücudun bağışıklık sisteminin üst düzeyde tutulması önemlidir. Bunun için;
Dengeli ve düzenli beslenilmeli,
Gıdalar iyi pişirilerek tüketilmeli,
Bol sıvı tüketilmeli,
Düzenli uyunmalı ve dinlenilmeli,
Egzersiz yapılmalı,
Hijyen kurallarına uyulmalı,
Sigaradan uzak durulmalıdır.
Spesifik bir önlemi olmadığı için bu şekilde genel önlem kuralları belirtilmiştir. Spesifik korunma önlemleri arasında tükürük, salya, hapşırma, öksürme ve insan salgılarından korunmak esastır. Buradaki amaç, virüsün bulunmasının olası olduğu salgılardan ve insanlardan uzak durmaktır.
1.Virüs, hastalıklara sebep olabilen bir mikroorganizmadır.
2.Etiolojisi bilinmeyen pnömoni vakaları
3.Farklı hayvan türleri satan bir toptan balık ve canlı hayvan pazarıdır.
4.Solunum sisteminden hapşırma ve öksürme ile çıkan tükürük tanecikleri ile doğrudan temas etme hâlidir.
5.Sadece Göğüs Hastalıkları Kliniğinde tedavi edilmesi gereken hastalar için referans hastanedir.
İlk Yorumu Sen Yap