Çocuklarımızın gelişim özelliklerini özetlemeye kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bu ay 5-6 yaş aralığının zihinsel, fiziksel ve sosyal gelişim özelliklerini sizlere aktaracağız.
Bu yaş aralığında çocukların dikkat süreleri daha uzundur.
Daha iyi konsantre olurlar. Bu özellikleri geliştirilmeli ve bir işe odaklandıklarında onlara engel olunmamalıdır. Hani birçok ebeveynin, çocuğunun bir işe odaklanamamasından ve verilen komutu anlamamasından şikâyet ettiğini duyarız. İşte bunların sebebi bu yaş döneminde çokça hevesi kırılmış, başladığı işler saçma veya gereksiz görüldüğü için elinden alınmış olmasındandır.
Bu dönemin oyunları daha karmaşık ve zengindir. Çocuğa oyunlarında eşlik edilmelidir; zira oyun, çocuğun en önemli işidir. İyi bir öğrenme aracıdır.
Büyüklük kavramını anlarlar; en büyük, en küçük vb. gibi.
Nesneleri farklı şekillerde sıralayabilirler.
Öğretilirse büyük ve küçük harfleri gösterebilirler; fakat uzmanların çoğu “çocuk isterse” öğretilmesi taraftarıdır. Yani zorla ve düzenli bir harf öğretimi asla yapılmamalıdır.
“Aynı, daha fazla, daha az” kavramlarını anlarlar.
“Dünden bir gün önce, yarından bir gün sonra” kavramlarını kullanabilirler.
Saat ve zaman kavramını anlamaya başlarlar. Bu yaştan itibaren analog (dijital olmayan) bir saat alınarak zaman kavramı hayatının bir parçası hâline getirilmelidir. Zira çocuklarımıza öğretmemiz gereken üç önemli esastan biri de zaman kavramıdır.
Karmaşık neden sonuç ilişkileri kurabilirler. Bu özellik göz önünde bulundurularak çocuklarımıza her zaman, muhatabı olduğu her olayın nedenini ve sonucunu anlatmalıyız. Yaptığımız her davranışın veya sözün bir nedeni olduğunu ve bunların da bazen olumlu bazen de olumsuz sonuçlar doğurabileceğini kavramasını sağlamalıyız. Böylelikle yaptıklarından da söylediklerinden de sorumlu olduğunu öğrenmiş olacaktır.
Bazı durumlar karşısında ne yapması gerektiğini değerlendirebilir: Yağmurda dışarı çıkmak isterse ne yapması gerektiğini bilir veya yanan evi gördüğünde ne yapması gerektiğini bilir. Bu çok önemli bir farkındalıktır. Bunu bilen ebeveyn; çocuğuna sorumluluk alması için fırsat tanıyacak, olaylar karşısında ne yapması gerektiğini söylemeyecektir/söylememelidir. Beş yaşındaki çocuk yağmurda ıslanacağını biliyor ise ona, “Dışarı çıkma, ıslanacaksın!” demek hakaret gibidir. Bunun yerine seçim hakkı sunulup “Yağmurda ıslanmak mı istersin yoksa yağmurluğunu mu giymeyi tercih edersin?” diye sormak onun iradesini geliştirecektir. Islanmayı seçmesi sizi korkutmasın. Adem Güneş’e göre bu da duyularını harekete geçirir.
Bazı harfleri yazabilirler.
Çoğu büyük harfleri okuyabilir; ancak küçük harflerin hepsini okuyamazlar.
Bazı rakamları yazabilir ve okuyabilirler.
Nesnelerle toplama yapabilirler. Her fırsatta toplama işlemini eğlence aracı hâline getirebilir ve ona basit sorular sorabiliriz.
Ayrıca zihinsel gelişimini desteklemek için kitap okuma zamanlarına drama ekleyebilir, kitapta yer alan farklı karakterlerin konuşmalarını ses tonunuzu değiştirerek seslendirebilirsiniz. Bildik bir hikâyeyi okurken belli bir yerde kesip çocuğumuzun tamamlamasını beklemek de önemli bir çalışmadır. Hatta çocuğumuzun bize bir hikâye anlatmasını istemeli ve anlattıklarını kağıda yazıp kendi hikâye kitabını oluşturmasına yardımcı olunmalıdır.
Yazı/harf kavramını öğrenmeleri için oyuncaklarının ve malzemelerinin üzerine ne olduğunu yazan etiketler yapıştırılabilir; fakat dediğimiz gibi bunda hedef okumayı öğretmek değil, farkındalık kazanmasını sağlamak olmalıdır.
Problem çözme becerisini arttırmaya ve neden sonuç ilişkisi kurmaya yönelik oyunlara ağırlık verilmelidir. Örneğin, “Kırmızı ışıkta karşıdan karşıya geçersek ne olabilir? Evdekilere haber vermeden arkadaşla oynamaya gidersek neler olabilir?” gibi sorularla onu düşündürtmeye çalışabilirsiniz. Bunun için tasarlanmış “Sen olsaydın ne yapardın?” etkinliklerini Pinteres’te bulmak mümkündür. Bir başka etkinlik ise Aybino Yayıncılık’ın çıkardığı “Bu Senin Seçimin” oyunlarıdır.
Canlandırma oyunları oynamalarını sağlayın. Örneğin, mescid ortamı veya alışveriş merkezi, tren istasyonu gibi mekânlar canlandırılabilir.
Teşekkür notu veya bayram kartı yazması için örnek olabilirsiniz.
Bu dönemde kelimelerin anlamlarını sorarlar. Bildiklerinizi cevaplayıp bilmedikleriniz için de edindiğiniz sözlüğe birlikte bakabilirsiniz. Kelimelerin eş anlamlarını söylemeyi de unutmayın.
Doğum gününü, telefon numarasını, anne babasının adını söyleyebilirler. Bunları öğrenmesine yardımcı olun. Öğrenene kadar tekrar etmesini sağlayın.
“Ve, fakat, çünkü” kelimelerini kullanabilirler. Siz de konuşmalarınızda “ve, fakat, çünkü” gibi kelimeleri kullanın.
Kelime dağarcığı önceki yaşlara oranla artmıştır. Çocuklar, kullandıklarından daha fazla kelimeyi anlarlar. Bu sebeple yanlarında konuşurken, anlamaz, diye düşünmeyin! Konuştuklarınıza dikkat edin.
Hikâyelerin başı, sonu ve ortası olduğunu anlarlar. Bunun üstünde önemle durulmalıdır. Hikâye bitiminde “Önce ne oldu? Sonra kim geldi? Sonunda ne oldu?” gibi sorular mutlaka sorulmalıdır. Çocuğunuzun, kitabın resimlerine bakmasını sağlayın. Başka bir zamanda da bu hikâyeyi resimlerine bakarak kendi cümleleriyle anlatmasını isteyin. Böylece, olayları sırasıyla anlatmasını sağlamış olacaksınız.
Aynı sesli harfle başlayan ve biten kelimeleri bulabilirler; a, e, i, ı, o, ö, u, ü gibi. Bununla alakalı birçok etkinlik üretilebilir: “A sesiyle başlayan neler var?” “Aslan ‘a’ sesiyle başlar. Başka neler var?” gibi.
Aynı sessiz harflerle başlayan kelimeleri bulabilirler (ş, t, z gibi.)
Evde bir nesne saklayın ve bulana kadar 3 basamaklı komut verin. Örneğin, “Kitaplığa git. Rafın altındaki blokların arkasına bak.” gibi. Çocukların bu dönemde bedensel gelişimleri de oldukça hızlıdır.
Artık yemeklerini çatal bıçak kullanarak yerler. Saçlarını tararlar, dişlerini fırçalarlar, ellerini yüzlerini yıkarlar, burunlarını silerler. Yapabildiği hiçbir işi onun yerine yapmayın. Bu, çocuğu tembelliğe ve sorumsuzluğa iter.
Yardımla banyo yapabilirler.
Ayakkabılarını doğru giyebilirler.
Ayakkabı bağcıklarını bağlayabilirler.
Geriye doğru zıplayabilirler.
Basit bir ev resmi çizebilirler.
6-7 kısımdan oluşan insan resmi çizebilirler.
Katlanmış bir kâğıdı zarfa koyabilirler.
İsim ve soyisimlerini yazabilirler.
Bu dönemi iyi değerlendirip hem büyük kas hem de küçük kaslarını geliştirici hareketler yapmasına olanak tanıyın. Büyük kas gelişimi için çeşitli büyüklükte ve ağırlıkta toplar kullanarak topu yakalama oyunları oynanabilir.
Zıplama, atlama, hoplama oyunları oynamasını sağlayarak çocuğun vücut koordinasyonu ve dengesini geliştirmesine yardımcı olunabilir.
Neşidler eşliğinde birçok hareketi birden yapmasını isteyebilirsiniz. Neşid başladığında geri geri gidilir, durduğunda hareket de durur. Eğlenerek hareket etmesi ve vücudunu çalıştırmasını sağlayabilirsiniz.
El becerilerini geliştirmek için kâğıt katlama oyunları oynayın. Örneğin, oyuncakları veya hediyeleri renkli kağıtla kaplayabilmesine yardımcı olabilirsiniz. Sonra da tek başına yapmasına fırsat verebilirsiniz.
Kağıtları katlayarak çeşitli şekiller oluşturmasını isteyebilirsiniz. (Origami gibi)
Cinsel kimliğinin kalıcı olduğunun farkındalardır. Bu dönemde kolayca moralleri bozulabilir.
Arkadaşlarını kendileri seçerler. Çok sevdikleri arkadaşları vardır. Arkadaşlarıyla birlikte zaman geçireceği ortamlar hazırlayın; fakat onları kesinlikle yalnız bırakmayın. Tıpkı bir baykuş gibi fark ettirmeden takipte kalın.
Çocuklar biraraya geldiklerinde birlikte işbirliği gerektiren çalışmalar yapabilirler. Onlara seçenekler sunarak yol gösterebilirsiniz. İşbirliğine yönelik oyuncaklar, kâğıtlar ve boyalar başta olmak üzere bazı materyallerin hazır olması birlikte geçirecekleri vaktin keyifli olmasını sağlayacaktır.
Arkadaşlarıyla işbirliği yaparlar.
Morali bozuk olan arkadaşlarını rahatlatırlar; çünkü bu dönemde başkalarının duygularını anlarlar ve empati kurarlar. Bu çok önemli bir ayrıntıdır. Bu ayrıntıyı kaçırmadan işlemek gerekir; zira şiddet ve merhamet yoksunluğu, başkalarını anlamamaktan doğar.
Arkadaşlarından yardım isterler.
Arkadaşlarıyla bazen tartışırlar.
Kendi duygularını ifade ederler.
Grup kurallarına uyarlar.
Sosyal olarak doğru ve doğru olmayan davranışlar arasındaki farkı anlarlar. Bunun üzerine örneğin, yerlere çöp atan biri ile ilgili bir resim gösterdiğinizde bunun doğru olup olmadığını ve neden doğru olmadığını sorabilirsiniz.
Futbol oynayan üç çocuktan birinin topu diğerlerine vermediğini gösteren bir resim göstererek bu davranışın neden yanlış olduğunu söylemesini isteyebilirsiniz. Başkalarının duygularını anlayabilmesine de bu şekilde destek olabilirsiniz.
Küçük çocukları ve hayvanları korurlar.
İlk Yorumu Sen Yap