Her gün bir vukuat işliyor çocuklarımız. Ya şikâyetle geliyorlar, ya da kavganın şiddetli gürültüsüne siz koşuyorsunuz. “Suçlu kim?” sorusunun cevabı o kadar çetrefilli ki; artık neredeyse suçu siz üstlenecek oluyorsunuz… Traji komik bir durum. Yaşamayan yoktur sanırım.
Biz büyüklerde de var bu hastalık. Ancak çocukluktan kalma olduğu için çözüme yönelik nasihatlerimizi yavrular üzerinden yapacağız. Fakat yalan veya suçu kabullenmeme virüsünden değil de bu ve bunun gibi tüm illetlerin ilacını zikredeceğiz….
Hepimiz insanın fücur ve takva ile yoğrulduğunu biliriz. Ancak maya mıza fücura karşı ekstra bir meyil katılmış ve içinde piştiğimiz dünya fırını da bu meylimizi arttıracak şekilde programlanmıştır.
Allah subhanehu ve teâlâ çok merhametlidir. Nefsin fücura meyline ve dışarıdaki tüm tahriğe rağmen insana irade denilen mekanizmayı yerleştirmiştir. Ve kişi bu iradeyi kullanarak hakkı seçebilir, batıldan uzaklaşabilir.
İrade, iki temayül (yöneliş, istek) arasından birini seçme, bilinçli bir kararlılık halidir. Yani harama bakma ya da bakmama tercihidir. Ya da yalan söyleyip cezadan kurtulmayı ya da söylemeyip ceza alsa da doğrulardan olmayı tercih etmedir irade.
Peki, irade Allah subhanehu ve teâlâ vergisi midir? Doğuştan mı gelir? Sonradan mı kazanılır?
Hamdolsun ki irade, çaba ile kazanılan bir güçtür. Bilim insanları iradeyi kasa benzetirler. Nasıl ki kaslarımız belli spor aktiviteleri ile gelişiyorsa, güçleniyorsa irademiz de belli çalışmalarla gelişir ve güçlenir. Beynimizin ön kısmındaki ventromedial, kişinin karar verme sürecini ve nasıl bir insan olmak istediğini kontrol etmektedir. Belli aktiviteler bunu güçlendirecektir. İşte bu bilgiye ulaşan insanoğlunun, daha küçük yaşlardan itibaren çocuğunun iradesini geliştirme çabasında bulunması kaçınılmazdır. Anne ve babalar çocuklarının gelecekte karşılaşacakları ister ibadetlerin, ister günlük yaşamın zorluklarını, kolaylıkla aşabilmeleri, tercihlerini iyiden, güzelden, doğru ve haktan yana kullanabilmeleri için harekete geçmelidirler.
Nerden başlayacağız diyenleri satırlarla, bizden geçti diyenleri sorunlarıyla baş başa bırakıyoruz.
1. Çocuklarda haz duygusu çok baskındır. Hep bir şeyler isterler. İstedikleri gerçekleşmeyince ya da ertelenince elem duyarlar. Ancak unutulmamalıdır ki karakter 0-6 yaş arasında gelişir. Öyleyse çocuğumuzun güçlü bir iradeye sahip olmasını istiyorsak, ona hayır demesini bilmeli, her isteğini yerine getirmemeliyiz. Bu konuda istikrarlı olmalıyız. Çocuğun yanlış davranışlarında onu uyarmalı doğru davranışlarını takdir etmeliyiz.
‘Konuşma dahi bilmeyen bir çocuğa mı ‘Bu yanlış\Bu doğru, aferin.’ diyeceğiz.’ diyenler olabilir. Onlara cevabımız şudur: Çocuk konuşmasını bilmiyor, anlamasını değil.
Devam edecek olursak İbni Kayyım rahimehullah bu konuda şunları aktarıyor:
Çocuklarınıza bol çeşidin olduğu sofralar kurmayın. Gerekirse kuru ekmek verin eline. Sert yatakta yatırın. Rahata alıştırmayın. Çünkü nasıl alışırsa öyle gider.
Bu, geç kalmış olsak da bizler için de iyi bir yöntemdir. Nefsin rahatını kaçırmak, meşru da olsa bir takım isteklerine engel olmak…
2. Oruç ibadetinin farz kılınma hikmetlerinden biri de insanoğlunun iradesini çelikleştirmektir. ‘Yüce bir gücün emrine uyarak yemeği terk etme ya da emre asi olarak yeme’ temayülü arasında yapılan bir tercihtir oruç ibadeti. ‘İyi de çocuk nasıl dayanacak? Kısa günler neyse de uzun günlerde bu nasıl olur?’ demeyin. Buradaki gaye de zaten dayanma gücünü sınamak, günbegün bu gücü arttırmaktır.
Daha yavrucağızın oruç tutacağı ilk günden: ‘Dayanamazsan bozarsın. Sen, kuş orucu tut yarım gün.’ demek doğru değildir. Siz birine bir hedef gösterdiğinizde,’ Yarısını yap gerisini bırak.’ mı diyorsunuz? Yoksa hedefi tamamlaması için gayretlendiriyor, teşvik ve taltif mi ediyorsunuz?
Sahabe çocuklarını yün bebeklerle oyalamış, vakit geçsin diye. Siz de sırf geliştireceğiniz iradenin hatırına alternatifler üretebilirsiniz onları oyalayacak. Ve Allah’ın subhanehu ve teâlâ izni ile bir taşla iki kuş vurmuş olacaksınız. Hem orucun ecrini hem iradeye hassasiyeti yavrunuza kazandıracaksınız.
3.Namaz ibadeti de başka bir yöntemdir iradeyi güçlendirecek.
Oyuna dalmış oynuyor yavrucak. Babasının tatlı çağrısını duyuyor: ‘Haydi namaza… Haydi yaratanımızı razı etmeye. Verdiği nimetler için ona şükretmeye.’
Oyun mu namaz mı? İşte iki temayül daha. Ebeveynin teşviki, çocuğa namaz sonrasında verilen küçük bir şeker, dışarı çıkma izni gibi mükafatlarla namazın sevdirilmesi, oyun oynama isteğinin baskınlığına rağmen iradesini namaz kılmaktan yana kullanmasına vesile olacaktır. Böylece tercih etme melekesi gelişecektir. Ama çocuğu bir vakitte çağırıp dört vakitte unutmak, bizim iradesizliğimiz olup tam aksi bir etki yapacaktır.
4. Çocuklara verilen ev içi ufak sorumluluklar da iyi bir irade eğitimidir. Sorumluluktan kastımız ertelemesi, es geçilmesi ya da baştan savma yapılması mümkün olmayan işlerdir. Çocuk bu işleri yapmak için bir takım meşguliyetlerini yarıda kesecektir. İşte böylece iki teyamül oluşacak, yapılan tercih ile irade güçlenecektir. Ancak verilen sorumluluğa dair kurallar çocuğa özenle anlatılmalıdır. Ve yapıp yapmadığına dair kontrol ihmal edilmemelidir.
Bu sorumluluklar neler olabilir derseniz;
Aile fertlerinin ayakkabılarını boyamak, sofra kurulurken malzemeleri taşımak, evin ekmek ihtiyacını karşılamak, babanın terliklerini getirmek, her akşam yorgun gelen babaya kısa bir omuz masajı yapmak, gelen misafirlerin ayakkabılarını silip dizmek, merdivenleri süpürmek… Ancak verilen sorumluluk ve hangi çocuğa verildiği yazılıp panoya asılmalı, böylelikle çocukların sorumluluklarını sürekli hatırlarında tutması sağlanmalıdır.
Ayrıca çocuğu yaptığı işten dolayı takdir etmeli, hatta örneğin ‘Sen olmasan ekmeksiz kalacağız, Sen olmasan ayakkabılarımızı kim boyardı?’ gibi sözlerle onun gönlünü okşamalıyız. Bu sorumluluklar zaman zaman çocuğa ağır gelebilir. Anacak vazgeçilmemelidir. Zira Pedagog Adem Güneş, erkek çocukların babalarını model aldıklarını ve zorluklara direnme davranışı karşısında iradelerinin geliştiğini söylüyor. Ve devamla bahçede çalışan baba oğlu örnek veriyor. Baba oğul birlikte çalışırken oğul yorulur haliyle. Baba terlemiştir ama hala kazma sallamaktadır. İşte burada yorgunluğa rağmen işe devam eden, iradesini işi bitirme yönünde kullanan bir babayı görür ve örnek alır çocuk diyor. Demek ki zorluğuna rağmen sorumluluğunu yerine getirmesi için yavrumuzu yüreklendirmeliyiz ki; irade eğitiminin mahsullerini alabilelim
5.Herkesin değer verdiği bir eşyası vardır. Bunu başkasına vermek gerçekten yürek ister, irade ister.
Öyleyse küçük çocuğumuzu, iradesini güçlendirebilmek için sevdiği oyuncağı arkadaşına vermesi için teşvik etmeliyiz. Hatta bunun en güzel yolu, ailecek sevilen şeyleri infak etmeyi adet haline getirmektir. Çocuğun diğer aile fertlerinin sevdikleri şeyleri başkalarına verdiğini görmesi, çok etkili olacaktır. Böylelikle sahip olma, dünyanın süsüne aldanma hastalığı yayılmadan, güçlü irade ile önlenecektir.
6.www.video-izlesen.com/cocuklarda-irade-egitimi-izle.html linkini yazdığım videoyu kesinlikle izlemeli ve belli aralıklarla uygulamalısınız. Bu video çocuklar üzerinde uygulanan bir irade testini tanıtıyor. Odaya tek tek alınan çocuklara bir şekerleme veriliyor. Bunu istersen yiyebilirsin ancak yemezsen, süren dolunca iki tane şekerleme kazanacaksın deniliyor. Görüntüde bunu ,başaran iradesini yememekten yana kullanıp iki şekerlemeyi hak eden bir çocuk var. Testin amacı çocuğun nefsini ne kadar kontrol edebildiğini görmek, iradesini hangi yönde kullandığını ölçmektir. Bunu aralıklarla uygulamanız ise çocuğunuzun iradesini adım adım kontrol altına almasını sağlayacaktır. Ancak her uygulamada süre uzatılmalıdır.
Tekrar etmeden geçemeyeceğim. Tüm bunları yaparken, çocuğun yanında ‘Çikolatayı çok seviyorum. Aşırı tüketiyorum. Ama bir türlü vazgeçemiyorum’ ya da ‘Çok zararlı biliyorum ama, bu sigaraya insan alıştı mı bırakamıyor’ ya da ‘Çetelemde teheccüt namazı var ama bir türlü kalkamıyorum. Uykumu bölemiyorum’ gibi cümleler sarf ediyorsanız hiç uğraşmayın. Sonuç alamayacaksınız. Çünkü çocuğa iradeyi öğretenin, iradeli olması şart…
İlk Yorumu Sen Yap